پاچایی سلام (سلام پادشاهی)

گرد روبی از برگ های یک مجله

دکتر حمید هامی

تا کودتای ۲۶ سرطان ۱۳۵۲ موزیکی در پایان برنامه های رادیو پخش می‌شد که آن را “پاچایی سلام” می‌گفتند. همان گونه که هر نماد ملی در غیاب ملت انتخاب شده، نخستین سرود ملی نیز پس از کودتای محمد داوود، بدون تصویب ملی، ساخته و پخش شد.

محمد داوود، با نسخه‌برداری از پرچم آلمان، پارچه های پرچم را از عمودی به افقی در آورد. پرچم، همانا پرچم سه رنگ، ملی خوانده می‌شد، اما این تصمیم نیز در غیاب ملت و باز هم توسط چند فرد اتخاذ شد.

ملت مثل همیشه ناگزیر به پیروی از تصامیم ملی بود. اگر شماره ۹ سال ۱۳۲۴ مجله پشتون‌ژغ را نمونه بگیریم، دیده می‌شود که واژه‌ی انگلیسی “پروگرام” را “پروغرام” می‌نوشتند که نه انگلیسی بود و نه هم با داشتن “پ” فارسی به عربی می‌ماند. این از آن جهت که ورود واژه های نو و تا حدی بدون معادل، آغاز یافته بود و ما بر سر دو راهی انتخاب قرار داشتیم. اخبار رادیو را به دو زبان پشتو و فارسی، پخش می‌کردند و تا ۱۳۴۳ که تصمیم گرفته شد تا نام “دری” را جاگزین نام “فارسی” بسازند، فارسی یگانه واژه‌ی مسلط به نام یک زبان بود.

برنامه های رادیو روی موج متوسط ۴۴۵.۱متر و ۶۷۴کیلوسایکل از ساعت ۷ تا ۹ شب پخش می‌شد و گاه‌گاه جمعه‌ها از ۹ تا ۱۱ صبح هم برنامه می‌داشتند. در حالی که برخی روزها رادیو تعطیل ۲۴ساعته می‌داشت.

برنامه های شبانه‌ی رادیو با درس زبان پشتو “پشتو لوست” آغاز می‌یافت. ساز و آواز، مقاله‌خوانی، پخش اخبار پشتو و فارسی، برنامه های هر روزه بودند. تلاوت و تفسیر قرآن‌شریف در برنامه های صبحگاهی جمعه جا داشت و پس از آن، خبرها و مقاله‌خوانی و ساز و آواز ادامه می‌یافت. ساز و آواز، به گونه‌ی زنده و بیشتر به زبان فارسی پخش می‌شد و تا سال‌های زیاد، امکان ثبت وجود نداشت.

پاچایی سلام، اعلان پایان یافتن برنامه های شبانه‌ی رادیو بود که شنونده را متوجه صلابت شاهانه می‌ساخت.

…و اما در مورد مجله:

پشتون‌ژغ، مجله‌ی ماهانه‌ی رادیو کابل بود که هر شماره ۲ افغانی بها داشت. اشتراک سالانه در ولایات ۳۰ افغانی و در خارج یک پوند استرلینگ بود.

مسوولیت مضامین بدون نام به عهده‌ی مدیر مسوول بود و مجله در روز اول هر ماه چاپ می‌شد. بار اول، این مجله در ۱۳۱۹ خورشیدی چاپ شد و پس از کودتای ثور ۱۳۵۷ به نام “آواز” ادامه یافت.