سطوح حکومت همه شمول

شاکر حیات
استاد حقوق بین الملل در دانشگاه خورشید

حکومت همه شمول، به حکومتی‌هایی گفته میشود که برآمده از انتخابات عادلانه عام مردم بوده و کارکنان آن از یک مجرای قانونمند بصورت رقابتی در حکومت مقرر گردند، مزید بر آن رضایت شهروندان را بعنوان پشتوانه معنوی در‌عقبه خود داشته باشد ولی امروزه منظور طالبان و خواست جامعه جهانی از حکومتی است که چند تن از اقوام مختلف توسط طالبان بعنوان کارمندان ارشد حکومتی انتصاب گردند.
به هر صورت، صرف نظر از معایب ذکر شده، همین شیوه محض سیاسی تقسیم قدرت را به بررسی میگیریم که آیا با تعیین چند تن بعنوان وزیر، حکومت همه شمول شکل خواهد گرفت؟
همه شمول بودن حکومت‌ها معمولا در سه سطح قابل ملاحظه است و بخاطر دریافت جواب به سوال‌فوق، حکومت طالبان نیز در همین سه سطح مورد ارزیابی قرار ‌میگرد:
سطح عالی: این سطح مربوط به عرصه رهبری است که رئیس جمهور، معاونین و وزرا را شامل میشود.
کابینه‌ای که توسط طالبان به معرفی گرفته شده است ۹۵ فیصد آن از یک قوم بوده و همه بر اساس روابط شخصی و‌اعتماد جذب شده اند که نه صلاحیت شان مشخص است و نه چگونگی‌ روابط شان میان همدیگر. در چنین حالتی همه صلاحیت بر‌می‌گردد به امیر و رئیس الوزرا و اگر ده تن وزیر هم از سایر اقوام در کابینه دخیل شود بازهم صلاحیتی نخواهند داشت. دقیقا فرمول جمهوریت تکرار شده است یعنی امپراتوری اشرف غنی و بی صلاحیت بودن امرالله صالح، سرور دانش و سایر وزرا را به نمایش میگذارد.
سطح میانه: والیان، قوماندانان امنیه، روئسای ارگان های مستقل، روئسای استیناف لوی سارنوالی، سفرا و معیینان وزارت خانه ها در این سطح قرار دارند که تعداد شان بیشتر از صدها تن میشود، بدبختانه اکثریت این موقف ها نیز به یک قوم تعلق گرفته است.
مثلا؛ یافته های آماج نیوز نشان می‌دهد که بیشتر از ۹۹ فیصد والیان متعلق به قوم پشتون بوده و همه متعلق به کمیته جنگی طالبان می‌شوند.
سطح پائینی: این سطح شامل کارمندان اداری، غیر اداری و قوای مسلح بوده و بدنه اصلی حکومت را تشکیل می‌دهند که در زمان جمهوریت تعداد شان در حدود یک ملیون کارمند می‌رسید.
با فروپاشی نظام، نود فیصد کارمندان این سطح از وظیفه سبکدوش گردیده و گروه طالبان، افراد وابسته به خود را جاگزین‌شان کرده اند یعنی بیشتر از نودهزار کارمند مربوط به یک قوم در این سطح جابجا شده است و ده فیصد کارمندان باقی‌مانده به دلیل آشنایی با تکنولوژی معاصر و دلایل خاص به وظیفه خواسته شده اند و با گذشت زمان اینها نیز سبکدوش خواهند شد. این سطح متعلق به عام مردم بوده و بنیادی‌ترین مرجع شمولیت افراد از اقوام مختلف میباشد.
بعد از کنفرانس بن عمده‌ترین اختلاف کرزی و اشرف غنی با مقامات جبهه مقاومت در همین سطح بود و با پیروزی طالبان کرزی و اشرف غنی به مقصد خود رسیدند. اکنون حامد کرزی با فراخوانی لویه جرگه و تحقق قانون اساسی شاهی بدنبال حفظ این سطح بوده است. یکی از دلایلی که این ادعا را ثابت میسازند سهمیه بندی قوای مسلح و سایر نهاد های ملکی در زمان جمهوریت بود که باوجود امتیاز دادن به یک قوم خاص، اکثریت آن قوم انگیزه کارکردن در قوای مسلح و تحصیل کردن در نهاد های آکادمیک را نداشتند و از طرف دیگر سایر شهروندان از طریق کمیسیون اصلاحات اداری‌ به کار گماشته می‌شدند ولی افراد وابسته به تیم ارگ از طریق فرمان رییس جمهور یا هدایت فضلی و یا محب، مگر باآنهم حامد کرزی و اشرف غنی نتوانستند در این عرصه بصورت کامل موفق شوند. مثلا: هر زمانیکه انتخابات به بن‌بست مواجه می‌گردید، کرزی و غنی میدیدند که طرفداران عبدالله عبدالله در سطح ادنای قوای مسلح زیاد هستند و با یک صدا زدن احتمال از هم‌پاشی قوای مسلح به نفع عبدالله وجود دارد که موجودیت چنین افراد به خیر تیم ارگ محسوب نمیشد.
نتیجه اینکه؛ در سطح نخست معمولا رهبران و بزرگان قومی، در رده دوم قدرمندان و ثروتمندان وابسته به رهبران حکومت و در سطح پائینی، عام مردم قرار دارند که اساسی‌ترین بخش حکومت همه‌شمول را به نمایش مگذارد.
به یقیین گفته می‌توانم که بالاتر از نود فیصد تشکیلات همه سطوح حکومتی به نفع یک قوم رقم خورده است و اگر قرار است که حکومت همه شمول ایجاد گردد باید اصلاحات از سطح اخیر آغاز شده به طرف بالا برود در غیر آن با تعیین چند تن وزیر، ساختاری بنام حکومت همه شمول شکل نخواهد گرفت.
شاید طالبان حاضر شوند که چند پست وزارت را به سایر اقوام خالی کنند ولی به هیچ‌وجه علاقمند به ایجاد تغییرات در بدنه اصلی حکومت نیستند چون این توافق نا نوشته از دیر زمان میان مقامات جمهوریت و امارت وجود داشته و بر همین اساس داستان حکومت همه شمول یک امر محال و ضیاع وقت است و بس.
در نهایت اینکه؛ با حکومت طالبان تشکیل حکومت همه شمول از جمله‌ ناممکنات است؛ پس باید در فکر حکومت جدید با تشکیلات جدید‌ بود.