روح الله بهزاد
در حالی که گروه طالبان موسیقی را حرام و هنرمندان را از پرداختن به هنر موسیقی و نوازنده‌گی باز داشته اند، اما در هفته‌ها و ماه‌های اخیر دیده شده که برخورد این گروه با موسیقی دوگانه و متضاد بوده است؛ به گونه‌یی که موسیقی و هنر مربوط به قوم پشتون در قوانین شفاهی و نامکتوب این گروه مجاز دانسته شده است.
طالبان در روزهای نخست فروپاشی دولت، پخش موسیقی، آوازخوانی و نوازنده‌گی را ممنوع اعلام کردند و از هنرمندان خواستند تا از موسیقی دست بکشند و کسب‌وکار دیگری پیشه کنند. با این حال، هنرمندان همانند دیگر شهروندان افغانستان به کشورهای مختلف پراکنده شدند، اما دست از فعالیت برنداشتند.
این گروه ادارهٔ موسیقی رادیو تلویزیون دولتی را از ساختار این اداره حذف کرده و تمامی آلات موجود در این اداره را نابود کردند. همزمان باآن، خبرهایی از برخورد نامناسب گروه طالبان با انستتیوت ملی موسیقی افغانستان که از آن به عنوان تنها مکتب موسیقی کشور یاد می‌شود نیز همه‌گانی شده بود. طالبان تمامی داشته‌های این مکتب را نابود کردند و در پی آن، دانش‌آموزان آن به سرزمین‌های دیگر پراکنده شدند.
برخورد گروه طالبان با دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشکدهٔ کابل نیز روشن است که امروزه جز خطاطی، تمامی بخش‌های هنر به‌ویژه موسیقی از آن حذف شده است.
در کنار این، افراد طالبان در نخستین روزهای تسلط، شماری از نوازنده‌گان را محکمهٔ صحرایی کردند و آلات موسیقی‌شان را آتش زدند. در تلاشی خانه‌‌به‌خانه از سوی این گروه که به هدف جمع‌آوری تجهیزات نظامی راه انداخته شده بود، آلات موسیقی نیز شکستانده و نابود شد.
رژیم طالبان همچنان بر پخش موسیقی از سوی رسانه‌های داخلی افغانستان نیز محدودیت وضع کردند و جلو نشر آهنگ و حتا پخش سریال‌های با مضمون اسلامی را گرفتند.
در سوی دیگر، اما ویدیوهایی که در رسانه‌های اجتماعی از افراد طالبان نشر شده، نشان می‌دهد که نیروهای این گروه موسیقی می‌شنوند و بزم «اتن» راه می‌اندازند. رقص و پایکوبی در آرامگاه شهید احمدشاه مسعود، قهرمان ملی افغانستان و در صنف درسی یکی از مکاتب دخترانه، دو نمونهٔ آن است که ویدیوهای آن در رسانه‌های اجتماعی دست به‌دست شده و اعتراض و انتقاد گستردهٔ مردم را هم در پی داشت.
بخش عمدهٔ ترانه‌هایی که گروه طالبان برای تخدیر اعضا و هواخوان‌شان تولید کرده‌اند هم موسیقی است. آنان این ترانه‌ها را توام با موسیقی تولید کرده و شنیدن آن را جز مسوولیت‌های اعضای خود می‌دانند و شنیدن این نوع موسیقی را قضا نمی‌کنند.
اامیرخان متقی وزیر خارجهٔ خودخواندهٔ طالبان باری در یکی از مصاحبه‌ها با تلویزیون «خیبر» که به زبان پشتو در پاکستان نشرات دارد، در پاسخ به پرسش مجری که پرسید دیدگاه شما در مورد موسیقی چیست؟ گفت: «اگر [موسیقی] در تلویزیون خیبر باشد، مشکلی نیست.»
همزمان بااین، طالبان هنوز جلو پخش و نشر برنامهٔ «جوړ په خیر» از سوی تلویزیون «شمشاد» که ویژه موسیقی و ساز و آواز «افغانی» است را نگرفته اند. این برنامه هر هفته یک‌بار از تلویزیون شمشاد نشر می‌شود. در این برنامه، آلات موسیقی رایج در مناطق پشتون‌نشین نواخته می‌شود و با چاشنی شعرها و تک‌بیت‌های عاشقانهٔ پشتو «تپی»، تبدیل به آهنگ می‌شود. آواخوانان و مجری به سبک روستاهای پشتون‌نشین روی چهارپایی می‌نشیند، «دیره» می‌گیرند و اتن می‌کنند.
طالبان به دلایلی که هنوز روشن نیست، پخش و نشر این برنامه را ممنوع نکرده‌اند. گفتنی است که مالک تلویزیون «شمشاد» پشتون است و اکثر قریب به اتفاق برنامه‌های آن به زبان پشتو می‌باشد. به همین دلیل شماری از شهروندان طالبان را به برخورد متضاد و قومی با هنر و موسیقی متهم می‌کنند و می‌گویند: «در تفکر طالبان، اسلام ابزاری برای توجیه عملکردهای قومی این گروه است».
تلویزیون شمشاد پس از فروپاشی نظام، خبرها و گزارش‌های فراوانی در توجیه عملکردهای طالبان نشر و پخش کرده است. عملکردهایی که با اصول و ارزش‌های حقوق بشری و مدنی در تضاد است و بارها انتقاد نهادهای حقوق بشری را در پی داشته است. تلویزیون شمشاد در دوران جمهوریت نیز به سخنگویان و اعضای بلند رتبهٔ آن تربیون فراهم می‌کرد.
