رسانه‌های افغانستان؛ آزادی‌یی که دفن شد

هارون مجیدی

فعالیت رسانه‌ها در افغانستانِ تحت تسلط گروه طالبان هر روز بدتر می‌شود. رسانه‌هایی که هر روز ناهنجاری‌های مردم را سرخط می‌گرفتند امروزه مشکلات فراراه فعالیت‌شان، سرخط شده است.

گروه طالبان از نشانی استخبارات این گروه هر روز محدودیت‌های تازه‌یی را در برابر رسانه‌ها و خبرنگاران قرار می‌دهند. به باور مسوولان و خبرنگاران فعال در افغانستان، گروه طالبان از رسانه‌ها انتظار دارند یا مبلغان آنان باشند و یا دست از فعالیت بکشند.

خبرنگار یکی از رسانه‌های فعال در شهر کابل که به دلایل امنیتی هویتش در این گزارش محفوظ می‌ماند،به خبرگزاری آریاپرس می‌گوید که بخش استخبارات گروه طالبان سرویس اصلی خبر رسانه‌یی که او در آن فعالیت می‌کند را پیش از پخش بررسی می‌کنند. به گفتۀ او: «شبی نیست که یک یا دو گزارش از سوی استخبارات این گروه از سرویس خبرها حذف نشود.»

او می‌گوید که گزارش‌هایی حذف می‌شوند که میزان انتقاد از عمل‌کرد گروه طالبان در آنها بازتاب داده شده باشند و یا با کسانی صحبت شده باشد که با این گروه هم‌سویی ندارند.

خبرنگار یکی از خبرگزاری‌ها نیز می‌گوید که او نمی‌تواند از سطح شهر گزارش تهیه کند چون می‌هراسد که ازسوی  گروه طالبان در حین تهیه گزارش دستگیر شود.

او که برای تهیه این گزارش با خبرگزاری آریاپرس صحبت می‌کرد، گفت: چندین بار بخاطر

 حمل دستگاه  ضبط صدا و کمره از سوی طالبان توهین و تحقیر شده و از ترس این که آسیبی به خودش یا خانواده اش  نرسد، دادخواهی نکرده .

این خبرنگار میگوید که روزانه ده‌ها رویداد جنایی در شهر کابل اتفاق می‌افتد، اما او این رویدادها را بازتاب داده نمی‌تواند.

خبرنگار دیگری که تجربۀ فعالیت رسانه‌یی در سال‌های اخیر در رسانه‌های افغانستان را دارد، می‌گوید که چندین‌بار از سوی اعضای گروه طالبان در ایست‌های بازرسی توهین و تحقیر شده است.

او می‌گوید: «چند روز پیش برای انجام کاری سمت شهر روان بودم. در یکی از چهارراه‌ها موتر حامل ما از سوی عضو گروه طالبان توقف داده شد، از همه شناس‌نامه طلب کرد؛ چون شناس‌نامه‌ام را در خانه فراموش کرده بودم، کارت هویتم را برایش نشان دادم، وقتی فهمیدم خبرنگار هستم، دشنامم داد و گفت که شما کافر هستید و همه‌یی‌تان را روزی به سزای اعمال‌تان می‌رسانیم!.»

فریاد های  که به گوش  جهان نرسید

اینها روایت جمعی این روزهای رسانه‌ها و خبرنگاران افغانستان است. در این میان، خبرنگارانی بوده‌اند که از افغانستان بیرون شده، شماری بیکار شده و کسانی که فرصت ادامۀ کار دارند، دل‌خوشی ندارند و می‌گویند که نمی‌توانند صدای مردم باشند.

اسلام بهنوش که در یکی از رسانه‌ها خبرنگار است می‌گوید، شرمنده است که نتوانسته صدای مظلومیت مردم را به جهان برساند. او که برای تهیه گزارش از حملۀ انتحاری بر مکتب عبدالرحیم شهید و آموزشگاه ممتاز رفته بود، از سوی گروه طالبان تهدید شده و نتوانسته جزییات واقعی این رویداد را بازتاب دهد.

آقای بهنوش در برگۀ فیسبوکش نوشته است: «من رویداد امروز{سه‌شنبه، 30 فروردین 1401} را از نزدیک پوشش دادم، اولین خبرنگاری که به ساحه رسید، من بودم. من امروز از نزدیک شاهد مرگ رسانه و کار خبرنگاری بودم. از اینکه نتوانستم اشک‌های مادر ۶۰ ساله‌یی که در فراق فرزند و نواسه‌هایش می‌ریخت را به جهان برسانم، شرمنده‌ام. دستم بسته بود، تهدید شدم!.»

همزمان بااین، محب جلیلی، گویندۀ سرویس خبرهای پشتوی تلویزیون خصوصی یک می‌گوید که دیروز، 30 فروردین برای وضاحت موردی که چند روز پیش مورد لت‌وکوب قرار گرفته بود، از سوی وزارت داخله و استخبارات گروه طالبان احضار شده بود.

او می‌گوید که در جریان بازپرسی از سوی طالبان، بر او اتهامات دروغین وارد شده و زمانی که طالبان از اثبات اتهامات عاجز مانده‌اند، به او و برادرش توهین کرده‌اند.

او می‌گوید که از سوی گروه طالبان لت‌وکوب، توهین و تحقیر شده است.

آقای جلیلی می‌گوید که امروز باردیگر در مقابل مسوولان بخش رسانه‌های فرماندهی پولیس طالبان در کابل، مسوول یکی از نهادهای حامی حقوق خبرنگاران، برادر و همکارش از سوی عضو گروه طالبان که چندی پیش لت‌وکوب شده بود، تهدید به مرگ شده است. این عضو گروه طالبان در مقابل گواهان به محب جلیلی گفته که با مرمی به فرقت می‌زنم.

او می‌گوید که استخبارات طالبان برایش گفته اند که چرا خبر لت‌وکوب شدنش را رسانه‌یی کرده و حالا استخبارات این گروه به‌خاطر براعت خود بر من اتهامات واهی وارد می‌کنند.

آقای جلیلی می‌گوید، در برابر اتهامات دروغینی که بر او از سوی گروه طالبان وارد شده است، دادخواهی می‌کند. او از همه خبرنگاران می‌خواهد که در این دادخواهی در کنارش بایستند.

محب جلیلی چند روز پیش از سوی گروه طالبان در ناحیه پانزدهم شهر کابل لت‌وکوب شده بود.

طالبان در تلاش کنترل رسانه‌ها اند

پیش از این نیز سازمان بین‌المللی محافظت از خبرنگاران در گزارشی گفته بود که استخبارات طالبان با شکنجه و لت‌وکوب خبرنگاران در صدد کنترل رسانه‌های افغانستان است. به گفتۀ مسوولان این نهاد، ماموران استخبارات گروه طالبان بالای رسانه‌ها به‌خاطر نشر گزارش‌های انتقادی در بارۀ طالبان فشار می‌آورند.

این کمیته بر اساس مصاحبه با مدیران رسانه‌ها و خبرنگارانی که از سوی طالبان بازداشت شده‌اند، گفته است که استخبارات طالبان به نهاد اصلی نظارت و کنترل رسانه‌ها در افغانستان تبدیل شده و به روش‌های خشن امنیتی در برخورد با خبرنگاران و رسانه‌ها توسل می‌جوید.

بنابر گزارش این نهاد، مقامات استخبارات طالبان به دفاتر رسانه‌ها می‌روند و روی بازتاب اخبار مثبت از گروه طالبان تاکید می‌کنند. برخی از مدیران رسانه‌ها به کمیتۀ محافظت از خبرنگاران گفته اند که بارها طالبان آنان را به لغو جواز نشراتی و رسانه‌یی رسانه‌های‌شان تهدید کرده اند.

این کمیته می‌گوید که هدف نهایی استخبارات طالبان از این برخوردها، کاهش انتقادات از این گروه در رسانه‌ها و نشر گزارش‌ها و خبری‌های تبلیغاتی است.

مسوولیت ریاست استخبارات طالبان را عبدالحق وثیق به عهده دارد که قبلاً در زندان گوانتانامو زندانی بود. او به‌خاطر ارتباط به جنگ‌جویان القاعده در فهرست سیاه شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد.

جواد سارگر یکی از اعضای گروه طالبان مسوولیت رصد رسانه‌ها را در استخبارات طالبان دارد. خبرنگاران و مسوولان رسانه‌ها می‌گویند که بارها از سوی سارگر توهین و تحقیر و حتا تهدید به مرگ شده‌اند. سارگر پیوسته به مسوولان رسانه‌ها گوش‌زد کرده است نباید در برابر «امارت اسلامی» فعالیت کنند.