تحلیل زبانی و تاریخی واژه «تاژیک» بر مبنای آثار کشف شده

استاد غلام‌جیلانی داوری پژوهش‌گر توانای تاریخ ایران بزرگ و متخصص زبان های باستانی این خطه رسالۀ نوشته اند تحت عنوان «تحلیل زبانی و تاریخی واژه تاژیک بر مبنای آثار کشف شده». در این رساله استاد داوری به گونه خیلی دقیق و علمی به بررسی آثار تاریخی بدست آمده از دوره های باستانی سرزمین ما پرداخته است که در طی این بررسی ها موفق شده است خاستگاه واژۀ تاجیک را ریشه یابی کند و تاحدی ره به معنای این واژه نیز بگشاید.رسالۀ استاد داوری دو بخش دارد، بخش نخست در برگیرندۀ موضوعاتی چون سرزمین اصلی آریایی ها، زبان آریایی ها، معنای واژه های چون آریایی، اهورامزدا، یما، خراسان، هوَرسان و مِهرسان است. بخش نخست در حقیقت پیش‌ در آمدی است بر بخش دوم و اصلی رساله. در بخش دوم جناب داوری صاحب به ریشه یابی واژه تاجیک بر اساس آثار باستانی تازه به دست آمده می‌پردازد. از آنجایی که استاد در مراکز علمی و اکادمیک آلمان مصروف پژوهش است، به تکنالوژی های خیلی پیشرفته برای خوانش سنگ نبشته های باستانی دسترسی دارد که این امر در کنار دانش ایشان برای خوانش زبان های باستانی حوزه تمدنی ایران بزرگ مزیتی است که ایشان را قادر ساخته است تا به گونۀ دقیق و علمی متن سنگ نبشته های باستانی را بخوانند و تاریخ را از آنجا استخراج کنند. اندرباب ریشه واژه تاجیک پژوهشگران را دیدگاه متفاوت است. برخی ها ریشه واژه تاجیک را از تازی و تازیک که شکل تغییر یافتۀ کلمه طایی که قبیله‌ی از قبایل عرب است، می‌دانند. ریچارد فولتز نویسنده کتاب A History of the Tajiks که به سال ۲۰۱۹ نشر گردیده است و از جمله آخرین پژوهش های علمی در زمینه تاریخ تاجیکان محسوب می‌گردد، با ساده انگاری نظریه‌ی یگانگی واژۀ تازی (عرب) و تاجیک را پذیرفته است. براساس این نظریه زمانی که اعراب به سرزمین های ما هجوم آودند مردم بودمی این سرزمین به آنها تازی خطاب می‌کردند که واژۀ تازی شکل تغییر یافتۀ کلمۀ طایی که قبیلۀ از اعراب است، می‌باشد. سپس این واژه یعنی تازی به تمام مسلمانان اعم از اعراب و مردمان بومی تازه مسلمان شده اطلاق گردید و همان بود که واژۀ های چون تازیک و تاجیک از آن بوجود آمدند. بنابر این نظریه واژۀ تاجیک پس از هجوم اعراب به سرزمین ما در این خطه رواج پیدا کرده است. اما استاد داوری در رساله‌ی خویش براساس شواهد باستان شناسی ثابت می‌سازد که این واژه قبل از هجوم اعراب به این سرزمین نه تنها وجود داشته است، بلکه بوده اند شاهان و سلاطینی که خود را یا شاه قوم تاجیک خطاب می‌کرده اند و یا منسوب به این قوم می‌دانسته اند و یا هردو. استاد داوری بر اساس سه اثر باستانی ۱) سنگ نبشته یکاولنگ که در سال ۱۹۹۶ کشف گردید و در سال ۲۰۰۳ به موزیم کابل انتقال داده شد. ۲) سکۀ یک شاه خراسان با لقب «قیصر روم، خدای بزرگ، شاه تاجیکان» و ۳) برگی از یک نسخه خطی به زبان مانوی که دستورالعمل های برای نیایش است، واژۀ تاجیک را به شکل های تازیگ، تازیک و تاژیگ ردیابی می‌کند و ثابت می‌سازد که این واژه قبل از عجوم اعراب وجود داشته است. در قسمت معنای واژه تاجیک استاد داوری ریشه این کلمه را در واژۀ تاج می‌داند و در قدیم تاج کلاه مخصوصی را می‌گفته اند که شاهان آن را به سر می‌گذاشتند و سپس تاج خویش را که از فلزات و سنگ های گران‌بها ساخته شده بود، بر سر آن می‌پوشیدند. از همینجاست که تاجیکان به تاجداران و تاجوران معروف و مشهور گردیده اند. در بخش پیوست ها و ضمیمه های این رساله استاد داوری دستچین زیبای نموده اند از متون کهن پارسی دری که در آن واژۀ تاجیک آمده است.