فرهاد فرامرز
«پنج شنبه‌های بخارا؛ دیدار و گفتگو با همایون پاییز» عنوان برنامه‌ای بود که روز پنجشنبه پنجم اسفند/حوت از سوی علی دهباشی مسئول مجله بخارا در مرکز کتابفروشی «فرهنگان» برگزار شد.
در آغاز برنامه، آقای دهباشی مختصر زندگی‌نامه پاییز را به خوانش گرفت و وی را یکی از چهره‌های شاخص در سینمای افغانستان خواند. او گفت پاییز کارش را دردهه 60 با سینمای افغانستان شروع کرد و در این دهه بیشتر بازی‌گر بود و در فیلم‌های صبور سرباز، نوای قشلاق و بیگانه نقش بازی کرد. در دهه 70 در فیلم عروج کار کرد و در دهه‌های 80 و 90 بیشترکارگردانی فیلم‌های کوتاه« قربانی، آهو، ننگ، من اسب میخواهم نه زن، روشنک و آنسوی خط سکوت را داشت و در سایر فیلم‌های مطرح این دودهه، مثل اسامه، خاکستر و خاک و جنگ تریاک مسئولیت بازی‌گری و دستیارکارگردان را عهده دار بوده است.
پس از آن مجتبی نوروزی معاون پیشین رایزنی فرهنگی سفارت ایران در افعانستان صحبت کرد و گفت سینمای افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی و کم توجهی دولت افغانستان نتوانست آنچنان که باید، مطرح میشد. در ضمن، پرسش‌هایی را از آقای پاییز مطرح کرد.
دکتر یامان حکمت استاد دانشگاه و معاون علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کابل، نیز یکی از سخنرانان اصلی برنامه بود، او در مورد کارهای سینمایی پاییز صحبت کرده و فیلم‌هایی که توسط آقای پاییز کارگردانی شده است را ستایش کرد. از جمله از فیلم «آنسوی خط سکوت» نام برد و گفت که این فیلم در ژانر فرمالیستی کارشده و می‌توان گفت یکی از بهترین کارهای پاییز است که می‌شود این فیلم را از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار داد.
حکمت گفت که در بیست سال اخیر علی‌رغم جنب و جوش‌هایی که وجود داشت و روزنامه‌ها و تلویزیون‌های فراوانی فعایت داشتند، صنعت سینما مورد توجه قرار نگرفت. او شکل نگرفتن نقد سینمایی را یکی از کمی هایی دانست که به این دلیل، خیلی از فیلم‌های ارزشمند نتوانستند برای مخاطبان درست‌تر معرفی شوند، از جمله کارهای سینمایی آقای پاییز.
او افزود که پاییز در کنار کار در سینما، دغدغه‌های فرهنگی-هویتی نیز دارند، در عین حال که در افغان فیلم بود، منتقد ساختار حکومتی هم بوده است و این مورد در بازتاب نیافتن کارهایش نیز تاثیرگذار بوده است.
او گفت ردپای دید انتقادی پاییز را نسبت به مسایل سیاسی، اجتماعی فرهنگی می‌توان در فیلم‌های قربانی و من اسب میخواهم نه زن و هم چنان در فیلم آنسوی خط سکوت جستجو کرد و این انتقادها را به صورت درون گفتمانی بسیار ریشه دار مطرح می‌کند.
بعد از صحبت‌های آقای حکمت، همایون پاییز به پرسش‌های سخنرانان پاسخ گفت. او در پاسخ به این پرسش که چه زمانی به سینما علاقه مند شده است، گفت که در کنار دلایل دیگر که بر علاقمندی‌اش به سینما تاثیر داشت؛ دیدن فیلم «سلطان قلب‌ها» ساختۀ کارگردان و بازی‌گر مشهور سینمای آن وقت ایران (محمد علی فردین) اثر شگرفی برای علاقۀ او به سینما داشته است. پاییز در ادامه سخنانش، به پاسخ آقای نوروزی که در مورد دلیل عدم توسعۀ سینمای افغانستان پرسیده بود، گفت که عدم پیش‌رفت سینمای افغانستان بیشتر دلیل سیاسی دارد تا اقتصادی. به دلیل این که کارگزاران مالی-اقتصادی کشور که پول دولت در اختیار شان بود، فکر می‌کردند، سینما در دست فارسی‌زبان‌هاست و رشد سینما می‌تواند به لحاظ تاریخی و فرهنگی به هویت ایشان صدمه بزند. وی خاطره‌ای را از دیدار شان با آقای انورالحق احدی وزیر مالیه دولت کرزی، روایت کرد. او گفت وقتی استدلال کردیم که باید برای سینمای کشور بودجه اختصاص داده شود، با پاسخی کنایه آمیز ایشان رو به رو شدیم که گفت: «سینما یک چیز تجملی است و ما برای کارهای تجملی پول نداریم». او هم‌چنان به جواب این که اگر زمینه کار در سینمای ایران مساعد شود، حاضر است کارکند یا خیر؟ گفت که اگر بفهمم، فضای کارسینمایی در ایران برایم فراهم است ایران را نسبت به هرجایی ترجیح می‌دهم و می‌مانم.
در این برنامه جوانمرد پاییز بازی‌گر جوان سینمای کشور نیز صحبت کرد. جوانمرد ضمن تشکری از برگزار کننده‌های برنامه، گفت، به دلیل نقدهایی که به سینما و در کل به نظام داشتم، از بازی‌گری برای چندسالی از در سینما دست کشیدم. او موفقیت‌هایش را مرهون تشویق‌ها و رهنمایی‌های پدرش (همایون پاییز) میداند.
