داکتر حمید هامی
حضور چهره های مطرح مخالف طالبان در نشست دوم ویانا که از بزرگترین جریان‌های سیاسی کشور نماینده‌گی میکردند، نشان داد که طالبان با وجود اشغال بخش وسیعی از خاک افغانستان در یک دوری مطلق و بیگانگی از جامعه به سر می‌برند و به هیچ صورت از جایگاه و اعتبار حتا نسبی به مثابه یک حکومت برخوردار نیستند.
برگزاری نشست دوم ویانا که به پیمانه وسیعی مورد توجه رسانه های ملی و بین‌المللی قرار گرفت در جلب توجه کشورها و سازمان های بین‌المللی به مسایل عمده مطرح در افغانستان به شمول نقض گسترده‌ی حقوق بشر، حذف روشمند زنان از حوزه عمومی، خطرات ناشی از تنگاتنگی رابطه میان طالبان و گروه های تروریستی، و نیاز مبرم به ایجاد یک دولت مبتنی بر اراده‌ی مردم، مؤثریت چشمگیر داشت.
این نشست، دقیقاً در فاصله زمانی میان مواجه شدن اظهارات غیرمسئولانه امینه محمد، معاون سرمنشی سازمان ملل با انتقادات گسترده، و فراخوانی مجلس دوحه، متشکل از نماینده‌های ویژه کشور های برای افغانستان به میزبانی دبیرکل سازمان ملل، برگزار گردید که با توجه به محتویات مطروحه و تصامیم اعلام شده، برعلاوه‌ی تأثیرگذاری بر سیاست کشور های منطقه و فرامنطقه در قبال افغانستان، میتواند بر محتوا و نتایج نشست دوحه نیز اثرگذار باشد.
با آن که حدود بیست ماه از حاکمیت تک گروهی طالبان سپری می‌گردد، به رسمیت شناخته نشدن حکومت این گروه از سوی حتا یک کشور در واقع بیانگر این امر است که آنان به هیچ وجه از صلاحیت تشکیل حکومت برخوردار نبوده و جامعه جهانی با سیاست های غیر انسانی طالبان در قبال مردم و به ویژه در رابطه به بانوان به شدت مخالف هست. با آن هم، پس از آن که برخی کشورها به دلیل ناگزیری در حل مسایل تخنیکی-قونسلی، یک یا دو کارمند تازه تقرریافته و آن هم بیشترینه از میان کارمندان سابقه وزارت خارجه را در نماینده‌گی های افغانستان پذیرفتند، طالبان و حامیان شان موجی از تبلیغات را به راه انداختند که گویا روزنه‌ای به سوی به رسمیت شناخته شدن حاکمیت این گروه تروریستی باز شده؛ در حالی که موضوع کاملا برعکس است. به گونه مثال، همزمان با سپردن سرپرستی جنرال قونسلی افغانستان در دوبی به اثر یک معامله داخل-دفتری به طالبان، دو شهروند کشور فقط به خاطر تکان دادن پرچم طالبان در جریان مسابقات کریکت از دوبی رد مرز شدند که این مسئله حیثیت و اعتبار واقعی دیپلماتیک طالبان را به خوبی به نمایش گذاشت.
با این حال، جوسازیِ رسانه‌یی پس از اظهارات غیرمسئولانه امینه محمد، طالبان و حامیان شان را در یک خوشباوری و توهم مطلق قرار داده بود که گویا سرانجام راهی به سوی به رسمیت شناخته شدن طالبان باز خواهد شد؛ اما اظهارات ودانت پتیل، سخنگوی وزارت خارجه امریکا به روز ۵ ثور در خصوص نشست دبیرکل سازمان ملل با نماینده‌گان ویژه کشور ها برای افغانستان مبنی بر این که به رسمیت شناختن طالبان به عنوان یک گزینه برای امریکا مطرح نیست، به وضوح نشان داد که خوشباوری، توهم و تبلیغات رسانه‌یی نمی‌تواند جای واقعیت‌ها را بگیرد.
این اظهارات که در همزمانی با نشست دوم ویانا صورت گرفته، در شرایطی که قرار است شورای امنیت سازمان ملل، قطعنامه‌ای را در محکومیت ممنوعیت کار زنان در دفاتر سازمان ملل در افغانستان به تصویب برساند، میتواند تأثیر عمده بر مواضع نماینده‌گان کشورها داشته باشد. در پیش‌نویس قطعنامه، شورای امنیت سازمان ملل خواستار توقف عاجل سرکوب حقوق بانوان و دختران در افغانستان شده و نقض حقوق زنان و دختران را بی‌پیشینه توصیف کرده است.
با آن که برخی ها تصور میکنند روسیه و چین در خصوص قطعنامه مورد بحث شورای امنیت در رابطه به سیاست تبعیض آمیز طالبان در خصوص زنان از نوعی مدارا کار خواهند گرفت، اما اظهارات اخیر سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه مبنی بر این که مسکو طالبان را تا زمانی که به تعهدات شان و در مطابقت با خواسته های بین‌المللی عمل نکرده و حکومت فراگیر با حضور اقوام و نیرو های سیاسی تشکیل نداده و حقوق بشر را رعایت نکنند، به رسمیت نخواهد شناخت؛ به نوبه خود نشان داد که کشورها متوجه مسایل اصلی و کلیدی در افغانستان بوده و نشست های چهره ها و جریان های مخالف طالبان در جهت جلب توجه بین‌المللی و به منظور بازتاب دادن واقعیت های عینی افغانستان، میتواند به پیمانه وسیعی تاثیرگذار باشد. چنانچه، ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور افغانستان اعلام کرده که در نشست دوحه اشتراک خواهد کرد، اما به نماینده‌گی از روسیه گفتگوی صادقانه و صریح خواهد داشت. او افزوده است که انتظار بزرگ و خاصی از نشست دوحه وجود ندارد. گفته های ضمیر کابلوف، بدان معنا است که نشست دوحه به هیچ صورت خواب های طالبان و حامیان شان را به با واقعیت پیوند نخواهد داد.
اعلامیه پایانی نشست دوم ویانا که مجلس دبیرکل سازمان ملل در دوحه را نشستی در غیاب نماینده‌گان واقعی مردم افغانستان دانسته و از آن میطلبد تا از بحث های که منجر به تداوم سلطه‌ی طالبان شود، پرهیز کنند، یک درخواست مجرد نبوده و حتا از پیش مورد حمایت و پشتیبانی برخی شخصیت های موثر سیاسی بین‌المللی قرار داشته که میتواند با شدت و گسترده‌گی تأثیرگذار باشد. از آن جمله میتوان به اظهارات بانو هانا نویمان، عضو پارلمان اروپا در نشست بررسی وضعیت حقوق بشر آن سازمان به روز جمعه اول ثور توجه داشت که بر دیدگاه‌ها و سیاست های سازمان های بزرگ و از جمله اتحادیه اروپا مؤثر خواهد بود. او به وضاحت گفت که ما نباید حتا در مورد به رسمیت شناخته شدن طالبان فکر کنیم. بانو نویمان، تأکید کرد که طالبان زنان را در خانه های شان اسیر کرده و تلاش دارند نسل جدید از جنگجویان را تربیت کنند. او با اشاره ویژه به منع کار زنان در دفاتر سازمان ملل در افغانستان گفت که طالبان فقط به خاطر ایدیولوژی اپارتاید جنسی خود می خواهند جان میلیون ها انسان را که در معرض فقر و قحطی قرار دارند به خطر بیندازند.
با توجه به انتظار هایی که از جدی‌تر شدن سیاست های کشورها و سازمان های بین المللی در قبال طالبان وجود دارد، اعلامیه پایانی نشست دوم ویانا اگر از سویی از دادگاه جزایی بین المللی، اجرایی شدن اقدامات عملی در مورد رهبران و فرماندهان طالبان متهم به ارتکاب جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و نقض حقوق بشر را میطلبد، از سوی دیگر با استقبال از اجماع جهانی و منطقه‌یی مبنی بر به رسمیت نشناختن طالبان، ازکشور های اسلامی و به ویژه از سازمان همکاری کشور های اسلامی میخواهد تا در نکوهش روش‌ها و عملکردهای غیر اسلامی طالبان موقف صریح‌تر اتخاذ کند که این امر در سیاست کشور های منطقه در خصوص طالبان اثرگذار خواهد بود.
درج یک موضوع نهایت مهم دیگر در خصوص کوچیدن بسیاری گروه های تروریستی منطقه‌یی و بین المللی به افغانستان که پیامد تسلط طالبان بر کشور بوده و میتواند توانایی عملیاتی آن ها را افزایش داده و خطر گسترش تروریزم را تقویت ببخشد، مساله‌ی دیگریست که نهاد های سیاستگذار کشور های منطقه را تکان خواهد داد. اعلامیه همچنان توجه کشورها را به این واقعیت مهم جلب کرده است که آن چه از سوی طالبان به نام مبارزه علیه گروه های تروریستی عنوان میشود، توهمی بیش نیست.
بدون تردید برخی از کشورها و به ویژه در منطقه با توجه به اعلامیه پایانی نشست دوم ویانا و تأکید آن بر ایجاد یک چتر واحد ملی که دربرگیرنده‌ی دیدگاه های متنوع سیاسی و فکری خواهد بود، نه تنها در روش خویش در برابر طالبان محتاط‌تر شده و تجدیدنظر خواهند کرد، بلکه با علاقه‌مندی و تحرک بیشتر به حل مسایل مربوط به افغانستان خواهند پرداخت.
با آن که در نظر است یک گروه کاری در جهت ایجاد همکاری و هماهنگی و انسجام مخالفان طالبان به فعالیت آغاز کرده و با ترسیم نقشه راه، گام های عملی در این راستا را بردارد، توجه شخصیت های مؤثر جهانی از جمله مایکل مکال، رئيس کمیته خارجی مجلس نماینده‌گان امریکا در واکنش به نشست ویانا که گفته است از تلاش مخالفان طالبان برای متحد شدن علیه مظالم این گروه، به ویژه در قبال زنان ستایش می‌کند؛ میتواند بسیار امیدوارکننده باشد. رئیس کمیته خارجی مجلس نماینده‌گان امریکا که عضو حزب جمهوری‌خواه آن کشور است، از زمان انتخابش به این سمت، توجه ویژه به افغانستان و مسایل آن دارد. او از وزارت خارجه امریکا خواسته است تا گزارش مفصلی از خروج نامنظم نیروهای امریکایی از افغانستان ارایه کند. او گفته است که هدفش از این امر پاسخگو ساختن حکومت جوبایدن در رابطه به خروج نامنظم و بی‌انسجام نیروهای امریکایی از افغانستان است. اعلامیه پایانی نشست دوم ویانا نیز با اشاره به موافقتنامه ۲۰۲۰ دوحه، اذعان میدارد که آن موافقتنامه منجر به تسلط نامشروع طالبان و وضعیت فاجعه بار در کشور گردیده که تداوم آن را به خیر کشور نمیدانند.
توقع میرود که با تأکید بر مذاکره و راه حل مسالمت‌آمیز سیاسی به عنوان بهترین گزینه و تقاضا از جامعه جهانی در جهت به رسمیت شناختن تمام اشکال مقاومت مردم افغانستان در برابر طالبان که در اعلامیه پایانی بازتاب یافته، با آغاز فعالیت های منسجم گروه کاری و برقراری تماس های منظم و متداوم با کشور های مؤثر در مسایل مربوط به افغانستان، سیاست کشور های منطقه و فرامنطقه در رابطه به افغانستان وضاحت بیشتر کسب کرده و در جهت تأمین منافع مردم افغانستان سمت و سو بیابد.
