تیموتی ویکس؛ مسلمان، جاسوس و یا طالب؟

آریاپرس

به تاریخ 12 نومبر 2019 اشرف غنی، رییس جمهور اسبق، در حالی که معاونین رییس جمهور، تمام اعضای کابینه امنیتی او، فرید حمیدی دادستان کل کشور و رییس مجلس سنا در کنارش ایستاده بودند، فرمان رهایی انس حقانی (کسی‌که دوبار از جانب دادگاه به دلیل ارتکاب اعمال تروریستی به اعدام محکوم گردیده بود)، مالی خان و حافظ رشید سه تن از خطرناک‌تر ین تروریست های شبکه مخوف حقانی را در بدل رهایی دو استاد دانشگاه امریکایی به نام های تیموتی ویکس (شهروند آسترالیا) و کیون کینگ (شهروند امریکا) امضا کرد. این دو استاد در سال 2016 توسط افراد مسلح در شهر کابل حینی که از دانشگاه به محل اقامت خویش می‌رفتند، ربوده شده بودند.

در ظاهر این تبادله بخشی از اعتماد سازی میان امریکایی ها و طالبان در روند مذاکراتی که منجر به امضای توافق‌نامه دوحه گردید، بود، اما حوادث و تحولات بعدی به ویژه رفتار و عمل‌کرد تیموتی ویکس نشان داد که این معامله ابعاد به مراتب فراتر از یک تبادله عادی اسرا را داشت.  

تیموتی ویکس درست یک هفته پس از آمدنش به کابل ربوده شد. در مدت زمان یک هفته که او مشغول تدریس زبان انگلیسی در دانشگاه امریکایی افغانستان بود، دانشجویان متوجه گردیده بودند که او هیچ شباهتی به یک شخص اکادیمیک و استاد دانشگاه ندارد. عبدالله خداداد، یکی از دانشجویان تیموتی ویکس تجربه‌ی یک هفته‌یی صنف درسی تیموتی ویکس را چنین بیان می‌کند: «آقای ویکس که همه به او تِم (مخفف تیموتی) می‌گفتند همیشه در صنف حواس‌پرت می‌بود، این حواس‌پرتی او به حدی بود که ما گاهی شک می‌کردیم که او معتاد به مواد مخدر است. تِم آدمی بی‌نظافت بود؛ دهانش همیشه بوی بد می‌داد. ضمناً او هیچ گونه دانش اکادیمیک در رابطبه به زبان انگلیسی نداشت».

تیموتی ویکس بیش از سه سال نزد طالبان محبوس بود. او پس از  رهایی از نزد طالبان اعلام کرد که مسلمان شده است. آقای ویکس در گفتگویی که با ویب سایت SBSPashto در جولای 2020 داشت، می‌گوید که در ماه می 2018 به دین اسلام گروییده است.

تیموتی ویکس به جبرییل عمر تغییر نام می‌دهد

تیموتی ویکس پس از مسلمان شدن اسم جبرییل عمر را بر می‌گزیند و با همین اسم حسابی در تویتر ایجاد می‌کند که در خط حمایت از طالبان فعالیت دارد. در مورد تیموتی ویکس قبل از ربوده شدن و اسارتش نزد طالبان در انترنت هیچ معلوماتی وجود ندارد. گویا او قبل از اسارت نزد طالبان اصلاً هیچ پروفایلی در انترنت نداشته است و این امر برای یک استاد دانشگاه و شخصیت اکادیمیک در سدۀ 21 خیلی عجیب به نظر می‌رسد. عدم موجودیت پروفایلی از او در انترنت در دوران پیش از اسارتش، این گمان را به‌وجود می‌آورد که احتمالاً هویت اصلی او چیز دیگری است، به ویژه این که خواهران او آلیسا کارتر و جوکارتر دارای نام خانواده‌گی «کارتر» هستند، نه «ویکس». تمام آنچه در مورد تیموتی در انترنت قابل دسترس است، اخبار و گزارش‌ها در مورد ماجرای ربوده شدن و سپس رهایی او و گفتگو های او با رسانه های مختلف پس از رهایی از زندان طالبان است.

تیموتی ویکس طالب می‌شود

تیموتی ویکس حدود یک سال پس از رهایی‌اش در ماه فبروری 2020 به دعوت طالبان در مراسم امضای توافق‌نامه میان امریکا و گروه طالبان که در دوحه پایتخت قطر به امضا رسید، شرکت کرد. او در این سفر با انس حقانی ملاقات دوستانه داشت. ذبیح الله مجاهد، سخن‌گوی گروه طالبان تصویر تیموتی ویکس و انس حقانی را در حالی‌که کنار هم نشسته و چای می‌نوشند، در تویتر به نشر رساند. تیموتی در مورد این سفر در گفتگو با SBSPashto می‌گوید که دعوت او از جانب طالبان برای حضور در مراسم امضای توافق‌نامه دوحه، فرصتی بود به او برای حرکت به جلو و بریدن از گذشته.

در 12 اگست 2022 رسانه ها از برگشت تیموتی ویکس به افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان خبر دادند؛ امری که بسیاری ها را شگفت زده ساخت. تیموتی ویکس در حالی که لنگی سیاه و پیراهن تنبان به تن داشت، در اظهارات کوتاهی به خبرنگاران در میدان هوایی بین المللی کابل گفت که او به منظور شرکت در نخستین سال‌گرد پیروزی طالبان به کابل برگشته است و از امارت اسلامی حمایت می‌کند. پس از این بود که شک و تردید‌های در مورد ماموریت اصلی او به وجود آمد، به ویژه وقتی او در میدان هوایی کابل به صراحت اعلان کرد که او به افغانستان برگشته است، تا ماموریتی را که در 2016 آغاز کرده بود، به اتمام برساند.

تیموتی ویکس پس از مسلمان شدن اسم جبرییل عمر را بر می‌گزیند و با همین اسم حسابی در تویتر ایجاد می‌کند که در خط حمایت از طالبان فعالیت دارد. در مورد تیموتی ویکس قبل از ربوده شدن و اسارتش نزد طالبان در انترنت هیچ معلوماتی وجود ندارد. گویا او قبل از اسارت نزد طالبان اصلاً هیچ پروفایلی در انترنت نداشته است و این امر برای یک استاد دانشگاه و شخصیت اکادیمیک در سدۀ 21 خیلی عجیب به نظر می‌رسد. عدم موجودیت پروفایلی از او در انترنت در دوران پیش از اسارتش، این گمان را به‌وجود می‌آورد که احتمالاً هویت اصلی او چیز دیگری است، به ویژه این که خواهران او آلیسا کارتر و جوکارتر دارای نام خانواده‌گی «کارتر» هستند، نه «ویکس». تمام آنچه در مورد تیموتی در انترنت قابل دسترس است، اخبار و گزارش‌ها در مورد ماجرای ربوده شدن و سپس رهایی او و گفتگو های او با رسانه های مختلف پس از رهایی از زندان طالبان است.

تیموتی ویکس مهمان خاص انس حقانی و شبکه حقانی است. براساس معلومات یک منبع مطمین او در محله‌ی شیرپور در یک مهمان‌خانه‌ی مربوط به شبکه حقانی زنده‌گی می‌کند.

در حالی که آقای کیون کینگ، پس از رهایی از نزد طالبان به امریکا رفت و دوباره زنده‌گی عادی خود را از سر گرفت، ماجراجویی های تیموتی ویکس ادامه دارند.

ویکس در گفتگو با ویب سایت SBSPashto می‌گوید که او از نخستین لحظات ربوده شدن، اطمینان داشت که رباینده‌گانش او را به قتل نخواهند رساند و برای این باور خود، رفتار یکی از رباینده‌گان را که هنگام تصادم سر او به قسمتی از موتر که سبب زخمی شدنش گردید، دلیل آورده است. او به ویب سایت متذکره می‌گوید که پس از زخمی شدن سرش، یک تن از رباینده‌گان به او کمک می‌کند تا خون را از صورتش پاک کند و زخم را می‌بندد. این حادثه سبب می‌شود او معتقد شود که طالبان انسان های مهربانی اند و قرار نیست او را بکشند.

کیون کینگ، نیز در گفتگوی شنیداری که به شکل پادکست در ویب سایت اسپای کاست (SpyCast) به نشر رسیده است، اظهار داشت که او مطمین بود طالبان او را نمی‌کشند، اما برای این باور خود دلیلی دراماتیک مانند تیموتی ویکس نمی‌آورد، بلکه صاف و ساده می‌گوید که طالبان به آنها گفته بودند که تصمیم ندارند آن‌ها را بکشند، زیرا قرار است آن‌ها با تعدادی از زندانیان طالب تبادله شوند.

تیموتی ویکس در شبکه های اجتماعی

یکی از شگرد های اصلی گروه طالبان در بخش تبلیغات و جنگ‌روانی استفاده از کاربران شبکه های اجتماعی برای نشان دادن چهره‌ی انسانی و مدنی از این گروه است. در راستای این برنامه صدها فعال شبکه های اجتماعی به صورت منظم اقدام به نشر تصاویر و ویدیو ها از جریان زنده‌گی ظاهراً لذت بخش و صلح آمیز مردم تحت حاکمیت طالبان می‌کنند. در این جمله تعداد انگشت شمار از شهروندان کشور های غربی نیز نقش دارند که می‌توان از ویدیویی آن دخترخانم غربی که در داخل تکسی با دو مرد در شهر قندهار آهنگ می‌خوانَد و حرکات شاد بدنی از خود نشان می‌دهد، و یا از ویدیوی آن جوان سیاه پوست که در شهر قندهار به صورت آزاد و بدون هیچ تشویشی در میان مردم می‌رود و با جوانان و بزرگ‌سالان عکس می‌گیرد و یا خانم شارلوت بلیس، خبرنگار نیوزیلندی که برای تلویزیون الجزیره در قطر کار می‌کرد و پس از باردار شدن از دوست پسر خود در قطر، جز افغانستان در هیچ کشور دنیا نتواست کودک خود را به دنیا بیاورد، یاد کرد. این فعالیت ها همه بخشی از دستگاه تبلیغات طالبان در شبکه های اجتماعی برای ترسیم چهره‌ای انسانی و مدنی از طالبان اند، که گفته می‌شود به اساس رهنمایی و مشورت متخصصین تبلیغات و روابط عامه پاکستانی و ایرانی انجام می‌گیرد. رسانه ها حداقل در مورد خانم شارلوت بلیس گزارش دادند که او یکی از دوستان عبدالقهار بلخی، سخن‌گوی وزارت خارجه طالبان است که تابعیت نیوزیلند دارد.

تیموتی در این میان به حیث هماهنگ کننده‌ی سفر های این جوانان غربی عمل می‎کند. اکثر این جوانان غربی در اثر تشویق او به افغانستان می‌آیند. اما او ماموریت مهمتری در بخش تبلیغات طالبان نیز دارد. تیموتی برعکس دیگر شهروندان غربی که مدت کوتاهی به افغانستانِ تحت اشغال طالبان رفته و پس از نشر چند عکس و ویدیو به کشور های خود برگشته اند، در افغانستان ماندگار شده است، دین اسلام را پذیرفته و تلاش برای یادگیری زبان پشتو دارد تا خوبتر بتواند با طالبان صحبت کند.

او اینک به یکی از چهره های اصلی برای حمایت از گروه تروریستی طالبان، در تویتر مبدل گردیده است. به تاریخ 7 دسامبر 2022 کانال ورزشی تلویزیون دولتی که تحت مدیریت طالبان فعالیت می‌کند، صحبتی از او را نشر کرد که در استدیوم ورزشی کابل برای تماشای مسابقات فوتبال لیک برترافغانستان رفته بود. تیموتی ویکس در این صحبت ورزشکاران افغانستانی را که در خارج از کشور بسر می‌برند، تشویق می‌کند تا به کشور برگردند. او که در این ویدیو لنگی سیاه به سر دارد و با پتویی خود را پوشانده است، از طرز پوشش غربی ها که سخت مورد تنفر گروه طالبان که برخواسته از جامعه‌ی قبیلوی و عقب‌مانده هستند، قرار دارد، انتقاد می‌کند و می‌گوید که پوشیدن لباس های افغانی، به مراتب راحت‌تر از پطلون کاوبای و تی‌شرت است.

تیموتی ویکس در تویتی که به تاریخ 3 دسامبر به زبان پشتو نوشته است، خطاب به غربی ها می‌گوید که اکثر رسانه های غربی و افغانستانی های که در خارج زنده‌گی می‌کنند از طالبان نفرت دارند و این بخاطری است که هرگز با مجاهدین (که منظورش افراد طالبان است) زنده‌گی نکرده اند. من حالا با آنها زنده‌گی می‌کنم. آن‌ها به من مایه‌ی الهام اند. بعد دعا می‌کند که خداوند نگهدار آن‌ها باشد.

اکثره غربي رسنۍ او په بهر کې میشت افغانان د طالبانو له کرکې ډک دي. خو دوی مجاهدینو سره یې هیڅ وخت نه دی تېر کړی. زه اوس له دوی سره ژوند کوم. دوی زما لپاره یو الهام دی. دوی د یوه خپلواک اسلامي افغانستان لپاره خپل هر څه قربان کړل. دوی زما په ژوند کې یو نعمت دی. الله دې دوی وساتي 🤲 pic.twitter.com/I4ttJoePqu

— جبرائیل عمر (@AfghanistanSola) December 3, 2022

دو روز قبل طالبان گروهی از افراد داعش را در پیوند به ترور مولوی رحیم الله حقانی، یک تن از ملا های برجسته‌ی این گروه که در قسمت تشویق افراد طالبان به حمله های انتحاری شهرت داشت، بازداشت کردند. بازداشت این افراد در میان طالبان و حامیان آنها در شبکه های اجتماعی بازتاب گسترده داشت. اکثر حامیان طالبان خواهان اعدام این افراد حتا قبل از برگزاری دادگاه و حکم قاضی هستند. تیموتی ویکس نیز توییت یکی از طالبان را که خواهان اعدام این افراد است، باز نشر کرده است. او تقریباً تمام توییت های سخن‌گویان طالبان و حامیان آنها را باز نشر می‌کند.

تیموتی ویکس هم‌چنان اعلامیه‌ی دادگاه عالی طالبان را در مورد اجرای حکم قصاص یک تن در ولایت فراه، باز نشر کرده است.

این حرکات او نشان می‌دهد که او از عمل‌کرد های غیرقانونی و ظالمانه‌ی طالبان در برابر شهروندان افغانستان حمایت می‌کند.

تیموتی ویکس اکثراً به زبان انگلیسی ویا پشتو توییت می‌کند. پشتوی را که او در توییت های خود استفاده می‌کند، پشتوی یک آدمی که به تازه‌گی این زبان را آموخته باشد، نیست. بدون شک شخص یا اشخاصی اند که توییت های او را به پشتو برایش می‌نویسند. با کنار هم قرار دادن این معلومات به جرئت می‌توان ادعا کرد که تیموتی ویکس بخشی از دستگاه بزرگ و عظیم تبلیغات گروه طالبان است، که به خوبی دارد این ماموریت را آن گونه که خود حین ورود به میدان هوایی کابل در اگست 2022 اظهار داشته بود، اجرا می‌کند.

یکی از منابع آریاپرس از کابل خبر می‌دهد که بخشی از ماموریت تیموتی ویکس دریافت پول برای گروه طالبان است. او شبکه‌ی از افراد را در خارج از افغانستان راه اندازی کرده و رهبری می‌کند که وظیفه‌ی شان جمع‌آوری پول برای گروه طالبان است. تیموتی ویکس ماموریت دارد تا وجوه جمع‌آوری شده در کشور های که به شهروندانش اجازه‌ی فرستادن پول به افغانستان را به دلیل تحریم های که بر گروه طالبان وجود دارد، نمی‌دهند، با استفاده از راه های غیر قانونی و به ویژه از طریق کریپتوکرنسی‌ها (ارز دیجیتالی) به افغانستان انتقال بدهد. گفته می‌شود چندین شرکت بزرگ صرافی در کابل در این قسمت با او کار می‌کنند. منبع ما اما در مورد این که تا حال چه مقدار پول از طریق تیموتی ویکس برای طالبان جمع‌آوری گردیده است، نتوانست معلومات کسب کند.

تیموتی ویکس در نقش جاسوس های کلاسیک

تاریخ کشور های اسلامی و به ویژه کشور های خاور میانه، ده ها مورد را به حافظه دارد که جاسوس های کشور های غربی به ویژه انگلیس در سده های 19 و 20 دین اسلام را برای جلب اعتماد حکام و مردم آن کشورها می‌پذیرفتند. یکی از مشهورترین این جاسوس ها هری سنت جان بریجر فیلبی افسر اطلاعاتی انگلیس بود که به حیث مشاور عبدالعزیزآل سعود، بنیان گذار سلسله‌ی آل سعود در عربستان سعودی، سال ها در راستای منافع شرکت های بزرگ نفتی انگلیسی ایفای وظیفه می‌کرد. او در سال 1930 زمانی‌که میدان‌های بزرگ نفت در عربستان کشف گردید، مسلمان شد و با جلب اعتماد عبدالعزیزآل سعود، توانست او را در راستای سپردن حق انحصاری استخراج نفت از میدان‌های نفتی عربستان به شرکت های بزرگ انگلیسی تشویق کند. این مامور اطلاعاتی انگلیس در قسمت تشکیل دولت اسراییل خیلی کمک کرد. به اساس مشوره های او بود که عبدالعزیزآل سعود به یهودیان سراسر دنیا اجازه داد تا به سرزمین فلسطین مهاجرت کنند. روش های که جاسوس های چون هری سنت جان بریجر فیلبی برای جلب اعتماد حکام کشور های اسلامی و مسلمانان استفاده می‌کردند، اینک به روشی کلاسیک برای سازمان های استخباراتی برای نفوذ در جوامع مسلمان، تبدیل شده است.

یکی از روش های خیلی مروجِ جاسوسان، جلب اعتماد مردم عادی است. در این میان تیموتی به خوبی در میان رده های پایینی صفوف طالبان محبوبیت دارد. یک حساب کاربری در توییتر که به نام «امارتی میدا» یاد می‌شود، با نشر عکسی از تیموتی به پشتو نوشته است: جبرییل عمر صاحب را ببینید که چگونه نورانی معلوم می‌شود. کاربر دیگر به نام ثناءالله مطمین در توییتر با نشر عکسی از خود همراه با تیموتی به پشتو نوشته است: جبرییل عمر صاحب یک مسلمان خوب است، فکر می‌کنم همین صفت برایش کافی است.

بدین ترتیب دیده می‌شود که تیموتی روابط تنگاتنگ با طالبان و به ویژه طالبان پشتون ایجاد کرده است. شما هرگز عکسی از او را با مردم عادی افغانستان نمی‌یابید که در توییتر نشر کرده باشد.

تمام این قراین نشان می‌دهند که تیموتی ویکس یکی از جاسوسانی است که با همان روش کلاسیک؛ یعنی پذیرفتن دین و آیین مسلمانان، پوشیدن لباس به طرز آنها، فراگرفتن زبان شان، زنده‌گی کردن در میان آنها و محشور بودن با قدرت‌مند‌ترین افراد آن جوامع، در داخل گروه طالبان رخنه کرده است. بدون شک دستگاه استخباراتی‌ای که تیموتی ویکس را به داخل طالبان پرتاب کرده است، در زمان های مختلف ماموریت های متفاوتی برای او در نظر گرفته است. در این دوره اما ماموریت او همانا حمایت از طالبان است.